Barska pruga veliki potencijal Prijepolja
Prijepolje – Pruga Beograd – Bar je nesumnjivo izuzetno značajna železnička veza Prijepolja u oba smera: i prema Beogradu odnosno gradovima u zapadnoj i centralnoj Srbiji i prema Crnoj Gori i primorju. U nekim prethodnim periodima, a naročito u vreme zajedničke države, predstavljala je „žilu kucavicu“ za stanovništvo i privredu celog ovog područja.
Foto: A.Rovčanin, grafička obrada fotografija: Trem print Prijepolje
To je bila najekonomičnija veza ne samo za Prijepolje već i Pljevlja, Sjenicu, Novu Varoš…sa dva glavna grada – Beogradom i Podgoricom kao i jadranskom lukom Bar.
Kategorisana kao magistralna, pruga Beograd – Bar sada je medjudržavna pruga izgradjena u vreme SFR Jugoslavije, dužine 476 kilometara.
Gradnja pruge koja prolazi kroz najatraktivnije predele dve države, nekada federalne republike u sastavu Jugoslavije, trajala je, čak i za tadašnja vremena, neuobičajeno dugo – 25 godina! Medjutim, funkcionisanje federacije sa šest republika i dve pokrajine povlačila je sobom i komplikovan sistem odlučivanja u sferi trošenja novca iz zajedničkog, federalnog budžeta.
Foto: A.Rovčanin, grafička obrada fotografija: Trem print Prijepolje
Pruga je počela da se gradi 1952. godine a godinu dana ranije Privredni savet FNRJ doneo je odluku da se pruga gradi na pravcu Beograd — Valjevo — Užice — Titograd (danas Podgorica) — Bar. Radovi su počeli na deonicama Resnik — Valjevo i Titograd — Bar, a 1955. godine i na deonici Priboj — Prijepolje.
Medjutim, radovi su sporo napredovali sve do novih dogovora u Užicu, 1965. godine, koji su donekle ublažili nesporazume izmedju republičkih rukovodstava o načinu finansiranja. Zakon o finansirnju izgradnje pruge donet je naredne godine, ali je već 1971. ukinut pa su finansiranje preuzele Srbija i Crna Gora.
Foto: A.Rovčanin, grafička obrada fotografija: Trem print Prijepolje
Simboličnim spajanjem šina desetak kilometara južno od Kolašina, 27. novembra 1975. godine pruga je konačno završena.
Pruga Beograd—Bar je bila najveći i najskuplji infrastrukturni projekat u vreme SFR Jugoslavije, koštala oko 449 miliona američkih dolara, od čega su više od dve trećine finansirale SR Srbija i SR Crna Gora, a jednu trećinu federacija. Na teritoriji Srbije nalazi se 301 kilometar pruge a na teritoriji Crne Gore 175 kilometara. Najveći uspon je na deonici Podgorica – Bijelo Polje a najviša tačka 1.302 metra nadmorske visine u Kolašinu.
Foto: A.Rovčanin, grafička obrada fotografija: Trem print Prijepolje
Prvi voz novozigradjenom prugom krenuo je iz Beograda ka Baru 30. maja 1975. godine čime je uspostavljen redovan saobraćaj. Dva dana ranije prugom je prošao takozvani “plavi voz” u kome je prvi putnik bio maršal Tito sa suprugom Jovankom i rukovodstvima svih republika i Federacije Jugoslavije.
“Plavi voz” je iz Beograda putovao tri dana do Bara jer je u svim usputnim stanicama zaustavljan kako bi se gradjanima dala prilika da u svojoj sredini ugoste najviše državne funkcionere predvodjene predsednikom Titom. I u Prijepolju je priredjen veličanstveni doček putnicima prvog voza na pruzi Beograd – Bar. Po kišnom vremenu okupio se veliki broj gradjana a Tito je prenoćio u Prijepolju, u Lučicama.
Foto: A.Rovčanin, grafička obrada fotografija: Trem print Prijepolje
Na barskoj pruzi su prokopana 254 tunela u ukupnoj dužini od 114 kilometara ili 24 odsto dužine pruge. Najduži tunel “Sozina” na deonici Podgorica – Bar ima 6.170 metara. Najviše tunela je na deonici Branešci – Štrpci u ukupnoj dužini od preko 29 kilometara. Na lokalnoj deonici Lučice – Gostun je 16 tunela ukupne dužine preko 13 kilometara.
Pruga prolazi preko 234 mosta ukupne dužine 14,6 kilometara. Najduži i najatraktivniji je most je onaj iznad Male rijeke dužine 409 i visine 200 metara. Gradjen je 4 godine a njegova čelična konstrukcija je teška 25.000 tona!
Pedeset godina posle puštanja u redovni saobraćaj počinje detaljna rekonstrukcija pruge gotovo na celoj dužini. Od Valjeva do Vrbnice, granične železničke stanice izmedju Srbije i Crne Gore, rekonstrukcija će obuhvatiti 79 tunela 37 mostova i 20 železničkih stanica. Prema zahtevu Infrastruktura železnice Srbije, podnetom nadležnom ministarstvu, za odredjivanje obima i sadržaja studije o proceni uticaja na životnu sredinu projekta rekonstrukcije železničke pruge Beograd Centar – Resnik – Požega – Vrbnica, osavremenjavanje pruge je predvidjeno na 7 deonica trase ukupne dužine 210 kilometara.
Foto: A.Rovčanin, grafička obrada fotografija: Trem print Prijepolje
Sedma deonica rekonstrukcije pruge, duga oko 28 kilometara, je izmedju Priboja i Putničke železničke stanice Prijepolje. Na njoj je predvidjena sanacija 23 mosta čime će se znatno ubrzati kretanje vozova.
Prijepoljska Teretna železnička stanica je u poslednjim decenijama minulog veka beležila neverovatne rezultate u utovaru i transport robe barskom prugom. Lavovski udeo u tom poslu imao je Rudnik uglja iz Pljevalja koji je najveći deo svoje proizvodnje transportovao železnicom. Osamdesetih pa i devedesetih godina prošlog veka kroz Teretnu železničku stanicu u Prijepolju prolazile su stotine hiljada tona roba uz dominantno učešće pljevaljskog uglja. Uz Rudnik uglja Pljevlja značajan deo prometa robe barskom prugom otpadao je i na lokalna preduzeća, pre svih Tekstilni kombinat “Ljubiša Miodragović”, ali i privredne subjekte iz Nove Varoši pa i Sjenice.
Foto: A.Rovčanin, grafička obrada fotografija: Trem print Prijepolje
U novom veku došle su i nove granice na ovom delu Balkana kao i neka nova pravila. Jedno od njih je i maksimalan primat politike nad ekonomijom pa je pitanje transporta robe preko Teretne stanice postalo stvar medjudržavnih odnosa i došlo je do višestrukog umanjenja učešća roba iz susedne Crne Gore.
No, time nije umanjen evidentan i nesporan značaj barske pruge za Prijepolje. Osim robe vozove i danas, sasvim retko istina, koriste i gradjani za prevoz. Sa rekonstruisanom prugom opet će, sasvim sigurno, železnica biti najpovoljnija varijanta za putovanje.
U godinama najintenzivnijih radova na barskoj pruzi, uz narodni zajam za njihovo finansiranje, ostale su u sećanjima i radne akcije. Za pet godina na izgradnji pruge radilo je 12.500 brigadira svrstanih u 234 brigade iz svih delova tadašnje Jugoslavije. Brigadirsko naselje je bilo na Jabuci a njegovi ostatci i danas podsećaju na doprinos mladih izgradnji barske pruge.
Na ta vremena poslednjih godina podsećaju neumorno članovi Udruženja učesnika Omladinske radne akcije “Beograd Bar” koji svakog maja, posebnim vozom, prolaze od Beograda do Prijepolja, prugom koju su i oni gradili.
Tekst je nastao u okviru projekta „Prijepolje: Ljudi, vreme, događaji“. Izradu teksta sufinansirala je Opština Prijepolje iz sredstava za sufinansiranje projekata za ostvarivanje javnog interesa u oblasti javnog informisanja na teritoriji Opštine Prijepolje u 2024. godini. Stavovi izneti u podržanom medijskom projektu nužno ne izražavaju stavove organa koji je dodelio sredstva.
PP Media